Een wervelwind van vier dagen, je herkent het niet meer terug

In het bloggen zit een beetje de klad maar dat wil niet zeggen dat er niks is gebeurd in het Gasthaus. We hadden vijf dagen een stelletje handige handen op bezoek en die hebben heel wat werk verzet zowel in het huis, als op het huis en rondom het huis.

Overstek achterste dak vervangen

Het overstek is min of meer vergaan

Aan het overstek achterste dak van de hooischuur was nog nooit iets gebeurd sinds vele decennia. De rechter helft was al aan het instorten en het zal niet lang duren voordat ook de linker helft hetzelfde lot zal ondergaan. Vorig jaar met de Pinksteren hebben we al een houten steiger gemaakt om dit probleem aan te pakken. De steiger was echter te klein en buurman Heinz heeft voor ons nog een aantal bomen geregeld in het bos om de steiger af te bouwen. Afgelopen pinkster hebben we de bomen uit het bos gehaald en hebben de steiger weer wat hoger gemaakt. We moesten echter helaas stoppen omdat het plots ging sneeuwen en dat is niet fijn op de steiger.

Bomen halen in het bos.

Tijdens het halen van de bomen moesten we ook nog de weg vrij zagen, want 's nachts was er boom omgewaaid over de weg. Stunzelaars hebben echter altijd een kettingzaag in de auto.

Eind mei was het weer dan eindelijk goed en waren er voldoende hulp troepen  om de steiger af te bouwen. Het is een uiteindelijk 12 meter hoog gevaarte geworden en bovenop heb je fantastisch uitzicht.

Via de bio boer Heinrich die voor ons als eerder bomen zaagde, heb ik twee balken van 9 meter kunnen regelen voor het overstek. Gezaagd en al, kwam hij ze brengen per tractor, ongeveer een uur rijden, de service gaat echt ver.  Koos heeft de oorspronkelijke versieringen weer aangebracht in de balk, zodat deze er weer op en top uitziet net als 100 jaar geleden.

Met hulp van Bert, Koos en Robert ligt de balk in tien minuten op zijn plek, we hadden tenslotte ervaring vier jaar geleden. Het geheel wordt vast gezet, en de boel wordt in no time weer dicht getimmerd. De pannen worden vervangen door semi nieuwe exemplaren die nog op stapels verstopt in de tuin lagen. Net op tijd is de rechter helft weer dicht als het gaat regenen 's avonds, gelukkig nergens lekkage dus project is geslaagd. Volgende stap is de linker helft, dat zal ergens in juli gaan gebeuren.

Restauratie overstek achter

Verven tweede verdieping

Afkrabben, schuren, kaal halen en verven, wordt prachtig

Gezien het feit dat het nogal regende hebben we onder leiding van Elize weer heel wat schilderwerk verricht op de tweede verdieping. Een aantal deuren zijn helemaal kaal gehaald en opnieuw geverfd. Dit kaal halen kost echter te veel werk en gaande weg blijkt schuren, goed schoonmaken en dan verven ook prima te voldoen.  Het aantal keren verven hangt echter nogal af van de dekkingsgraad, het groen moet wel drie keer terwijl wit met een keer al goed dekt. Dit gaat wel de toekomstige keuze van de verf beïnvloeden vermoed ik.

Bert heeft nog een koof gemaakt om de geiser en steigleidingen bij de nieuwe badkamer. Als deurtje is een deur gebruikt die mijn  zwagers met de Pinksteren vonden bovenop het rookhok. Dit deurtje heeft een heel grappig handvatje in de vorm van een hand die een stokje vast houdt. Leuk om deze oude details weer terug te brengen, en ook heel erg fijn dat ik vrienden heb die er lol in hebben dit soort dingen te doen.

Origineel handvat

Al met al weer flinke vorderingen gemaakt op de tweede verdieping. Kamer 7 en 9 naderen de voltooiing en ook de overloop wordt steeds mooier.

Om het huis

Rondom om het het huis zijn we vooral bezig geweest met gras maaien, en het repareren van de bosmaaier, de schroef in de kop pakt niet mee, ik vrees dat er een nieuwe kop  op moet. Voortaan geen apparaten meer kopen met plastic onderdelen, dat is allemaal leuk voor een klein tuintje, maar te zwak voor 4000m2 grond. Verder is de kruidencirkel weer zomer klaar gemaakt en zijn er diverse plantjes gezaaid door Jessica en Aafke, we kijken nu de bessen en aardbeien de grond uit.

Alle uit Spierdijk meegenomen planten zijn voorzien van een schep 20 maanden gerijpte biomeiler compost, ben heel benieuwd of deze  hierdoor een flinke groeispurt gaan krijgen. De compost uit de biomeiler ziet er zeer goed uit, en zit vol met wurmen.  De biomeiler zelf is na 20 maanden nog 45 graden Celsius bovenin, helaas zitten daar geen warmte wisselaars, dus dat moet volgende keer anders, ideeën zat, wordt vervolgd.

's  Avonds koelde het nog flink af dus het was fijn dat onze koker en stoker Aafke ons iedere dag van een maaltijd voorzag en de kachel lekker op stookte, we gaan toch zeker geen kou lijden. Vrijdag en zaterdag waren de klussers weer naar huis en hebben we nog lekker gerelaxed en rond gereden  in de omgeving en op aanraden van Jessica de chinees in Bad Laasphe uitgeprobeerd, dit is een aanrader voor wie eens wat ander wil dan Duits of Italiaans.

Sfeer. En de supermarkt adverteert in het Nederlands.

Mijn zwagers houden van grote klussen

Steiger westzijde

Mijn zwagers waren langs in het Gasthaus en dan moet er altijd wat groots worden gedaan. Zo hebben ze al eens de oude hooischuur van stutten voorzien toen ik er even niet was, met stampleem gewerkt  en hebben ze vorig jaar een veranda gebouwd. Dit jaar is er een slechts enkele uren een twaalf meter hoge houten steiger gebouwd.

Gaten en rottigheid

U vraagt zich af al weer een steiger?  Maar deze is  nodig voor de achterkant van het huis, de kant die je van de straat niet ziet. Ook hier is het oude overstek volledig verrot net zoals wij de voorkant aantroffen in 2012. Inmiddels is het drie jaar verder en begint de situatie gevaarlijk te worden omdat er af en toe hout en pannen naar beneden komen. Dit kan natuurlijk alleen worden opgelost met een steiger en toevallig hadden we daar al vijf over de lengte doorgezaagde bomen voor liggen.

Steiger bouwers

Buurman Heinz zit natuurlijk ook in het complot en hij had vorig jaar al het idee gekregen om voor deze klus een speciale houten steiger te bouwen die rustig een jaar kan staan. Aangezien ik in Bulgarije ook regelmatig hele hoge houten steigers heb gezien, wist ik dat het geen raar idee was, en het leek me dan ook heel  leuk dit eens te doen, gewoon omdat het kan. Heinz had de bomen alweer geregeld en in de herfst hebben we ze samen gekapt en had hij ze al over de lengte doorgezaagd, de mannenclub heeft ze toen achter de auto bij het huis afgeleverd.

Toen mijn zwagers na deze voorbereidingen met de steiger aan de gang gingen, stond het hele gevaarte in slechts enkele uren.  Leuke is dat alle planken en balken die je ziet meerdere keren zijn vast gezet, net zolang totdat het geheel rotsvast stabiel stond.  We begonnen met de linker staanders, ten eerste werden de twee boomhelften aan elkaar gemaakt met planken. Daarna werd het gevaarte met vereende krachten rechtop gezet, en toen het eenmaal stond werd het loodrecht gezet met driehoek-constructies. Toen de tweede staander er ook  stond, konden de eerste driekhoek-constucties  weer weg want het geheel zat nu aan elkaar verbonden wat voor stevigheid zorgt. Toen  staander drie er ook geplaatst was, ontstond er steeds meer verband tussen de delen, en de eerst nog vervaarlijk bewegende uiteinden kwamen steeds verder muurvast te zitten.

Uiteindelijk staat er nu een prachtige basis constructie waarin nog loopplanken en veiligheids-hekken moeten worden geplaatst, daar had ik echter geen hout meer voor.  Had er even niet op gerekend dat het zo snel ging jongens.... om 17:00 zaten wij lekker met een biertje in de zon!  Top weekend gehad!

Gezocht: steigerplanken.

Overleggen, plaatsen, stellen

De vervallen hooischuur schittert weer in volle glorie

De aanblik van de hooischuur.

De vervallen hooischuur, die aanvankelijk zelfs mocht worden afgebroken van monumentenzorg, is weer in volle glorie herstelt.  De steiger is weg, het vakwerk is af, en het is werkelijk prachtig geworden al zeg ik het zelf. De aanblik van het dorp is hiermee wezenlijk anders en vooral mooier geworden. Ben blij dat we de kleur blauw hebben gekozen voor de luiken, maakt het net even anders en ook de spreuk is eindelijk mooi in het zicht. Het is jammer voor de mensen die van verval houden, die zullen voortaan ergens anders moeten gaan kijken.

Terugblik

 

Pinksteren 2013 is het hooi uit de hooischuur gehaald, begin juli hebben we een werkvloer gemaakt, een inpandige steiger en zijn we begonnen met de afbraak van de oude rotte delen. Augustus 2013 is een grote draagbalk vervangen is het vakwerk geplaatst met het geschonken hout en van een spreuk voorzien.  Daarna is het dak weer dicht gemaakt. En in oktober 2013 hebben we de balken geverfd en hebben we aantal vakken dicht geleemd met stampleem.  Daarna heeft het werk stil gelegen tot april 2014, sindsdien zijn we bijna elk weekend bezig geweest met leem, stuc, stuifsneeuw gaten dichtmaken, luiken maken, vensterbanken, hoekjes aftimmeren, verven en bijverven en weer bijverven, de lijst is eindeloos en het duurde lang, maar het was de moeite waard.

Zo troffen we het pand aan op 3 maart 2012, de hooischuur totaal vervallen, lek en op een verschrikkelijke manier dicht gemetseld.Dit noemen de Duitsers een "bouwzonde".

Een nog duidelijker beeld

Moet eerlijk toegeven dat we ook fouten hebben gemaakt, behoorlijk wat zelfs: stampleem ipv. leemsteen (niet doen veel te bewerkelijk), leemstenen flexen in plaats van hakken (duurt veel te lang en veel te veel stof), stucwerk zit er niet overal strak en vlak op, te laat om aan te passen, maar weet nu wel voor de volgende keer hoe het niet moet. Gelukkig kun je van dit soort fouten leren, en we moeten nog twee kanten vakwerk vernieuwen, dus ooit wordt het perfect.

In totaal zijn er heel wat klusuren in operatie hooischuur met vakwerk gaan zitten, de totale doorlooptijd komt dus op ongeveer 15 maanden. Qua materiaalkosten valt het allemaal erg mee, leem en kalk zijn niet duur en het vakwerkhout is geschonken en zelf gezaagd. De grootste kostenpost zijn waarschijnlijk de goten en de regenpijpen, op de voet gevolgd door hang en sluitwerk voor de luiken en het timmerhout voor de luiken.

Wat leuke afstand foto's en de spreuk

Aan het hele project hebben heel wat mensen en firma's meegewerkt, het halve  dorp dat werd gemobiliseerd om de elf meter lange balk naar binnen te werken, de lokale dakdekkersfirma Haas en de eigenaar van de steiger die uit goodwill of noaberplicht van alles hebben geleverd. Bert die heel veel weekenden heeft geholpen, vele andere vrienden en kennissen die hier geweest zijn om te helpen, alsmede ook mijn naaste familie die ook niet echt stil kunnen zitten en wel houden van een flinke klus, Aafke en mijn kinderen en natuurlijk buurman Heinz (zonder hem waren we nergens). Denk bij elkaar wel 50 mensen, ongelooflijk wat een hulp, daar zijn we echt oprecht blij mee, en zonder al die mensen waren we al lang huilend opgehouden.

Een paar actie foto's van het bouw proces.

Nog een paar dingen en dan pfffff is het klaar.

Project vakwerk begint mee een beetje tegen te staan, we zitten onderhand echt in de fase van die loodjes die het zwaarst zijn op het laatst. Nog zo'n cliché: het gaat om de details, de puntjes op de i, er is licht aan het eind van de tunnel, nog even een sprintje, de laatste hordes....

Velen mensen vragen er naar: "wanneer is het klaar?", nou mensen bijna, we moeten nog een paar dingen:

Zo lijkt het al bijna af

• Nog een paar vakken afstucen
• Vakken wit kalken
• Hout donker bruin verven
• Luiken labrador blauw bijverven
• Her en der nog wat witte delen verven
• Leien links plaatsen
• Regenpijp links
• Zink onder de eiken balk
• De spreuk verven 
• De bliksemafleider vast
• Grendels op de luiken
• Nog twee scharnier pennen
• De steiger weg halen

En dan, en dan, dan is het vakwerk weer terug aan de noordzijde.  Het duurt alleen nog even dus, ondertussen buffelen we door, ik zie helaas momenteel alleen nog pietluttige details, de fouten die we hebben gemaakt, kleine dingetjes, onvolkomenheden, en dat het echt wel mooi wordt moet ik mezelf steeds inpeperen, ik zie het even niet meer.

Als het dan binnenkort eindelijk af is, dan champagne, vuurwerk, genieten! Ik ga er een maand naar kijken en relativeren, het wordt een mooie zomer! (oh hij is al begonnen).

Dingen in het Gasthaus lopen soms anders dan verwacht

De blog wordt vandaag verzorgt door de Tom Thijssen, bouwkunde student aan de TU Delft en vriend van mijn dochter Eliza. Hij is gastblogger omdat ik me wegens een medisch probleem aan mijn oog gedeisd moet houden, ik knijp even een oogje toe als het ware.

De veranda

De komst van de veranda verraste me !!! Ekko, Ekko, Anne Bouke, Sicco, Cor en Cor en Jordi, zeven  man sterk werkten samen om een hoek van de oude schuur die op het erf staat om te toveren tot veranda. Ging dit als geplanned of was die een geluk bij een ongeluk ?

De nieuwe hooischuur, met nieuwe luiken en de veranda.

In eerste instantie las ik op de planning in het Gasthaus dat de fundament stenen moesten worden recht gelegd, het woord veranda is me niet opgevallen. Bij nadere inspectie van de fundament stenen bleek de hoekkolom niet eens te steunen op het fundament. Samen werd besloten dat dit dit toch echt zou moeten.  Vijf minuten later stonden we met een zelf gefabriceerde hefboom het dak te liften, zodat we op precies het juiste moment extra hoogte / versteviging kunnen toevoegen aan het fundament.

Het was een mooi gezicht, mensen op het dak, mensen op de grond, en mensen duwen met alle macht op een hefboom. Steeds kregen ze het dak (kolom) enkele centimeters in beweging. De pogingen werden  begeleid door het gezucht en gekraak van de schuur die wel betere tijden moet hebben gekend. Ik had het nog niet geschreven of iets - na nog harder zuchten en kraken - brak af!!! Het was het einde van de kolom, hij bleek nog slechter dan gedacht. Daarom werd besloten de kolom te vervangen.

Making of the veranda

Naast de rotte kolom bleken ook de planken van slechte kwaliteit, een van de planken die tijdelijk opzij werd geduwd voor het vervangen van de kolom brak spontaan af. Daarom maar gelijk alle planken verwijderd. Aangezien we met zeven man aan het werk waren was dit natuurlijk zo gebeurd.

Misschien is het plan in de tussentijd wel tien keer aangepast; maar zo gaan die dingen: "altijd anders dan verwacht".  Net als het weer, dat is ook altijd anders, kun je dan ook beter maar anders noemen en niet weer........ Boem!!!!  Plotseling donkere wolken en gedonder, we besloten met zijn allen te schuilen onder de half voltooide gerepareerde schuur. Dit beviel zo goed dat een nieuwe beslissing werd genomen: "de nieuwe ruimte in de schuur wordt een veranda".

Naschrift

Frank zegt: de schuur is eigenlijk nu weer bijna zoals beoogd in 1926, dit kan je goed zien op de tekening hieronder. De kolom/staander op de hoek hoort er echter niet bij, en die zullen we dan te zijner tijd ook weer weghalen.

Verbouwplan aanbouw schuur - voorzijde (1926)

Verbouwplan aanbouw schuur - doorsnede (1926)

 

Aan de slag als vakkenvuller

De eerste steen

In het najaar waren we er al mee begonnen: vakkenvullen, vakwerkvakken vullen om precies te zijn. We begonnen met stampleem, maar dat is zwaar en  we wilden iets eenvoudigers en vooral lichter. We zijn uitgekomen op leemstenen, die wegen weinig en zijn makkelijk te verwerken en na een dag werken met die dingen ben je tenminste niet lichamelijk gebroken.

In de meivakantie waren door de firma Conluto drie pellets met leemstenen en een pellet met leemmortel voor de deur afgeleverd. Naast allerlei andere activiteiten hebben we met vereende krachten deze stenen naar boven getakeld als voorbereiding op het vulwerk. Omdat het om nogal wat materiaal gaat hebben we een takel gemaakt met daarin een emmer waarin dan steeds 4 tot 6 stenen kunnen. De beneden ploeg vult de emmer en takelt deze omhoog, de boven ploeg verdeelt de stenen een beetje gelijkmatig over de vloer en dicht bij het werk. Met een paar uurtjes waren we al klaar, dat ging lekker vlot dus.

Leemslepen

Nu de stenen en de leemmortel boven zijn kunnen we de vakken gaan vullen. Dat gaat erg makkelijk met leemsteen. Eerst de balken een klein beetje nat maken, dan twee centimeter mortel er op, steen nat maken en vervolgens in de mortel drukken. Omdat het kleine vakjes zijn kunnen we mooi de rand van de balk aan houden,  en kun je haast ook niet scheef gaan. Als de laatste steen op rij niet past, kan je hem eenvoudig afkorten door hem door  te zagen met een flex, dit geeft wel echter wel een hoop stof helaas. Later komen we er gelukkig achter dan een klein beetje inslijpen al genoeg is, daarna kun de steen met de hand breken.


In de vakken passen natuurlijk net niet precies een aantal rijen stenen, dus houd je een randje/gleuf over aan de bovenkant.  Die randjes vullen we op met stampleem, maar dan zonder te stampen. Als je stampleem aanlengt met water krijg je een ontzettend plakkerige substantie de je eenvoudig in randen kan duwen.  Ongeveer 10 tot 15 liter stampleem verdwijnt op die manier in de ieder randje van elk vak. Komen we toch nog van het overschot stampleem af.

Vogelnestje

Helemaal boven in de nok, in het dekzeil hebben vogels een nestje gebouwd, als we echter kijken blijkt het nestje verlaten. Gelukkig voor ons hoeven nu het werk niet stil te leggen. Zou echter wel leuk zijn als er in de toekomst ook een vogelnestje in de nok komt, dus bij deze  zijn jullie (vreemde) vogels uitgenodigd om je vestigen op deze top-locatie.

We zijn nu vijf dagen bezig geweest en hebben het vakwerk nu voor drie kwart dicht zitten. Hoe hoger we komen hoe langer het werk wel lijkt te duren. Vooral helemaal bovenin de nok krijg je natuurlijk allemaal kleine stukjes en dat kost tijd. Ook is de werkhouding op die plekken niet optimaal, tel daarbij het aanvoeren van materiaal, ladder op ladder af, en er blijkt steeds meer tijd in logistiek dan in het vakwerken zelf te gaan zitten. Wel goed voor de conditie want je loopt wat af, en er zit onderhand 3500 kg materiaal in de  muur, dat hebben we dus allemaal in ons handen gehad. Daar kun je dan ook nog talloze emmers met water bij optellen. Ja daar krijg je honger van, heel veel honger. Gelukkig werd er goed voor ons gezorgd door de familie, koffie, Kuchen, Biertjes en stevige maaltijden.

Het resultaat tot nu toe. De vakken boven het raam rechts moeten nog.

Balkon voor het stucen in de nok.

De nok zit eigenlijk net te hoog, of eigenlijk is de steiger te laag om er bij te kunnen. Daar moesten we dus nog wat op verzinnen voor als we gaan stucen. Als laatste hebben we daarom gisteren een dag besteed om een soort balkon op de steiger te fabriceren om straks bij de nok te kunnen als we gaan stucen. Deze werkvoorbereiding kost een hele dag werk met twee man, dat zijn echt van die dingen die je altijd vergeet te plannen, en waar je later ook niets meer van ziet. Je denkt aanvankelijk dat het opvullen van een vakwerk muurtje een snel klusje is, maar dat blijkt dus nog behoorlijk tegen te vallen.


De volgende stappen zijn de laatste vier vakken dicht maken, dan  het stampleem opruwen en de voegen wat dieper maken, zodat de kalk stuc beter hecht.  Daarna kan er nog een keertje geschilderd worden en de kunnen deurtjes weer worden geplaatst, want voorlopig blijft het een schuur. Als laatste kunnen dan de regenpijpen er op, en dan mag de steiger weg, duurt nog even dus voor we het totaalresultaat kunnen zien.

Diverse details.

Veelzijdig leem geeft ook weer keuzestress, wat te doen ?

Niet alleen de jeugd heeft last van keuzestress ook ik heb daar bij tijd en wijlen last van. Wat is het probleem dan zult u denken ?  Ik wil graag van het voorjaar het vakwerk van de hooischuur noordzijde dicht maken met leem. In de herfst waren we al begonnen om met stampleem de vakken dicht te maken, het is zwaar werk en van verschillende kanten wordt me gezegd dat stampleem voor vakwerk wellicht niet de beste manier is, omdat het moeilijk stampen is in die vakken en ten tweede kun je problemen krijgen als de (nieuwe) balken krimpen of uitzetten. Verder is stampleem een fysiek nogal zware werkmethode en daarom ben ik nu aan het kijken naar alternatieven.

Op Youtube vond ik een hele interessante documentaire (in het Duits) waarin de verschillende leembouw technieken worden behandeld. Kortweg zijn er drie manieren:

1. Stampleem, leem wordt met mokers aangestampt tot een dichte massa, dit is de methode die we in de herfst toegepast hebben.
2. Smijtleem met vlechtwerk, met  wilgen takken het vak van een raamwerkje voorzien en dan natte leem er op smijten, daarna glad strijken
3. Stapelleem, leemstenen maken (of kopen) en dan deze netjes in de vakken stapelen en  aan elkaar vast maken met leem, alsware het bakstenen met cement. 

Onze wilg in NL

Bloed......

Nu we ervaring hebben met stampleem lijkt het mij goed om ook eens te experimenteren met smijten en stapelen. Voor het vlechten vandaag alvast wat takken gezaagd van de wilg hier in de tuin, het is toch winter en dat het moment om takken uit een wilg te halen. Lette echter niet helemaal goed op en zaagde met de handzaag in mijn duim, een bloed als een rund dus voorlopig even gestopt.

Zodra we weer in Stunzel zijn lijkt het me een goed idee om zelfs eens wat leemstenen te maken met een mal en deze lekker enige weken te laten drogen. Zodra het dan weer voorjaar wordt, hopelijk al half maart, kunnen we dan aan de slag om ze te verwerken. De keuzestress wordt dus opgelost door met alle drie de technieken ervaring op te doen. Dat geeft niks want ooit zullen we ook nog de zuid- en westzijde moeten doen, daar zit nu slechts blik (wat sommigen dan ook nog weer mooi vinden).

Stucwerk voorkant

Als het leem er in zit, is de volgende stap de buitenkant netjes af te stucen met kalk, op dezelfde manier als de voorkant is gedaan. En verder natuurlijk nog een aantal deurtjes plaatsen zodat het geheel weer er uit ziet als de aloude schuur. Helaas is er tot nu toe nooit een oude foto van schuur opgedoken, ondanks de oproep op radio Siegen, dus hoe het er origineel uitgezien heeft blijft onbekend. Wat wij nu gaan doen is een spiegeling van de voorkant met alleen iets grote vakken voor luiken, zodat er te zijner tijd grote ramen geplaatst kunnen worden. Belangrijkste doel is de schuur dicht te maken zodat de steiger weg kan en we ons kunnen concentreren op het verwarmingssysteem.  Kan dus nog wel een paar vrijwilligers gebruiken die medio maart een keer, of twee keer een weekendje mee willen helpen met de leemwerkzaamheden. Een goede gelegenheid om weer een wat nieuws te leren!

Hieronder de documentaire over leembouw, aan het eind ook nog een paar leuke massakachels.

Herfstvakantie 2013

Zit je wel eens rustig op de bank Frank? Kijk je wel eens uit het raam? Doe je wel eens niks? Enig idee waarom  je zo moe bent vandaag ? In plaats van blog schrijven heb je voor het Greatesthitslive project een Facebook pagina in elkaar gezet. Dit terwijl je nog geen dag terug bent van een herfstvakantie in je Duitse bouwvallige zoete inval, die je ook nog onderbroken hebt door drie dagen in NL te gaan werken, terwijl ook nog het huis van je dochter bijna afbrandt, obsessief, gek, prettig gestoord, oordeelt u zelf maar.

De werkvoorbereiders

Lekker in de herfstzon

Als werkvoorbereiders voor de herfstvakantie gingen Bert en ik donderdagavond al naar Stünzel om de puinhopen die we de vorige keer hadden achtergelaten zoveel mogelijk op te ruimen, en er voor te zorgen dat we nog een slag konden maken met de verwarmingsleidingen. Vorige keer waren we gestopt omdat de buizen op waren, inmiddels zijn er weer nieuwe dus konden we meteen aan de slag. Bert houdt niet van knietjes in de leidingen, en leeft zich daarom geheel uit met het buigijzer, het aantal koppelingen wordt hierdoor steeds verder gereduceerd, en ook houden we steeds minder restjes over.  Netto resultaat na twee dagen is dat de tweede verdieping, het trappenhuis van een naar twee, en nog wat stukken op het eerste bordes van buizen zijn voorzien, dat schiet al aardig op dus.

Daarnaast heeft Kees nog kamer 7, 8 en 9 van nieuwe stroombekabeling voorzien, net voor de grote club mensen aankwam.  Nu het grove hakwerk gedaan is en de diverse leidingen geplaatst zijn, kunnen kamer 7, 8 en 9 ook weer gebruikt worden als slaapkamer, dat is toch we weer een kleine mijlpaal. Bovendien hebben we deze kamers nodig als we in kamer 1 en 2 gaan hakken, en staat ons dus niks meer in de weg om dat te gaan doen, alleen misschien de winter die aanstaande is. Ik laat me ook niet gek maken, we zien zien wel hoe ver we gaan komen dit jaar. Tenslotte weet ik nog steeds niet wat voor verwarmingsketel er komt, wel dat het pellets als primaire brandstof worden, maar het precieze keteltype is nog niet duidelijk op dit moment.

Steeds drukker

Vanaf zaterdag stroomt het huis echt vol en zijn we opeens met zijn twaalven (Bert, Els, Kees,
Lianne, Eliza, Rixt, Aafke, Frank, Anne Bouke, Karin, Cor, Chris en een hond).  En net als vorig jaar wordt het ook weer erg mooi en warm herfstweer, echt weer om buiten dingen te gaan doen. Dan heb ik het over lekker buiten lunchen, vakwerk verven en overstek in de schuur dicht timmeren met planken, die dan ook weer geverfd kunnen worden.  De kraanvogels vliegen ook weer over, maar maken dit jaar helaas geen stop, jammer maar wellicht volgend jaar dan misschien.  Zondagavond rijden Bert en ik weer naar West Friesland, moet helaas werken en kon  door onvoorziene omstandigheden geen hele week vrij krijgen.

Woensdagavond laat weer terug in Stünzel, samen met mijn zoon. Diezelfde avond, of eigenlijk nacht, komt er nog meer familie en aanhang.  We moeten ze ophalen in Bad Laasphe, want ze zijn enigszins verdwaald in de donkere nacht zonder navigatie en bellen ons op voor instructies.  maar ja, lastig  want hoe leg je nu uit waar ze heen moeten rijden als je niet weet wat er daar op de borden staat.  We besluiten naar Laasphe te rijden  en voor de bank aldaar te wachten, zodat ze achter ons aan kunnen rijden. Middernacht, enige mannen in leren jassen voor de bank, trekt ook de aandacht voor de politie, die dan ook een extra rondje rijdt.  Niet veel later treffen we de familie en rijden we de donkere berg weer op. De tweede auto met familie is met navigtie van de kaart verdwenen, en melden dat ze inmiddels in een donker bos op een zandpad rijden. Ze zijn vlakbij maar hebben waarschijnlijk niet helemaal het goede adres ingetikt, Stünzel heeft wel drie straten namenlijk. Via de telefoon praten we ze naar het Gasthof en zitten we om 01:30 aan de borrel met de herfst ploeg 2: Ekko, Marjolein, Cor, Julia, Jordi, Peer, Pier, Wiepkje, Annebouke, Cor, Chris, Ekko, Rixt, Aafke en Frank

Hooischuur

Overstek wit, balken bruin en
eerste vakken met leem

Het is de hele week al mooi weer met zelfs temperaturen tegen de 20 graden, prima weer om nog een slag aan de hooischuur te geven. Het vakwerk heeft een eerste laag bruine lak gekregen en de planken van het overstek zijn wit geverfd, was wel even een tour om bij het bovenste puntje te komen, maar uiteindelijk gelukt met een ladder op de steiger.

Vervolgens zijn we met stampleem begonnen om de vakwerk vakken dicht te maken. In ieder vakwerkvak timmer je drie (pan) latten, links, rechts en onder. Vervolgens maak je buitenkant dicht met stevige planken en een plaatje boord van 5mm die precies in het vak valt. Dan zet je aan de andere kant van de balk een plank, en ga je de leem met een moker er instampen. Dit doe je totdat er geen verdichting meer is, en dan kan je verder met de volgende laag. De bovenste laag is het lastigst omdat je dan niet naar beneden kan slaan, maar zijwaarts de leem plat moet slaan. Dacht eerst dat dit wel een leuk klusje voor de jonge kinderen zou zijn, maar nee, dit is echt heel zwaar en uiteindelijk was het alleen Ekko nog die de kracht had!  De kinderen hebben wel heel goed geholpen met het aanvoeren van leem. Ze scheppen de leem in emmers die vervolgens via een katrol naar boven worden getakeld.

Stampleem duo Ekko & Ekko in actie

Leem zit er in, nu nog een laag kalk

De eerste vijf vakken zijn dicht nu, dit gaat nog behoorlijk wat tijd kosten om alles dicht te krijgen. Vraag is ook of we dat wel willen, want het open karakter nu geeft wel een erg mooi uitzicht en veel licht binnen, te overwegen valt dan ook om er over de hele breedte veel glas in te zetten. Dit zal wel overlegd moeten worden met de Denkmalschutz vrees ik, maar wel iets dat ik serieus overweeg nu. Maar zelfs met glas, is er voorlopig nog genoeg te leem  te stampen, wie wil kan zich aanmelden, het is zwaar maar relaxed werk in de buitenlucht, dat je geheel tot rust laat komen, heel therapeutisch.

Opruimen

Na de zomer is er achter wat puin zo her en der achtergebleven, verder is er door de hooischuurklussen weer een hoop resthout bijgekomen. Ook komt de winter er aan, dus is het hard nodig om ook de tuin winterklaar te maken.  Met zo veel mensen is dit echter helemaal geen probleem en binnen no time, zijn alle bladeren bij elkaar geharkt, al het puin geruimd,  kubieke meters hout gehakt, lekkende dakpannen in de hooischuur vervangen, een oude grijper verwijderd, trampoline opgeruimd, gordijnen gemaakt, en alle kamers gedweild en stofgezogen.

De puinruimers

Van onszelf hadden we nog doosje stoofperen mee, Marjolein had ook peren mee zodat er lekker stoofperen gemaakt konden worden. Buurman Heinz had nog wat appels over die we zelf plukken mochten, zodat we echte Heinz Appelmoes gemaakt  hebben, erg lekker! 

Jagdgenossenschaft

Als eigenaar van een stuk grond in jachtgebieden wordt je ieder jaar door het jagersgilde gecompenseerd op de jaarlijkse vergadering. Vooraf komt de voorzitter je een envelop met geld thuis brengen, we krijgen maar liefst twee euro nog wat, nou daar kan je wat mee! Daarna wordt je uitgenodigd in de dorpskroeg om de vergadering bij te wonen, het bestuur te kiezen, eventueel bezwaar te maken en te stemmen over allerlei kleine en grote zaken. Bijzonder vond ik wel dat de penningmeester alle transacties van het gehele jaar ging door nemen, met tot op de cent nauwkeurige bedragen. Zo heeft men drie week wel vijf  euro rood gestaan, en daardoor een rente verlies van enige centen geleden, is gelukkig weer goed gekomen door de storting van contributie. Gelukkig was er nog wel geld genoeg om het hele dorp te trakteren op een heerlijke maaltijd aangevuld met lekkere biertjes en natuurlijk Schnapps, het was nog lang onrustig in Stünzel.


Over de hele  herfstvakantie maar liefst 21 mensen op bezoek gehad, niet allemaal tegelijk maar in verschillende ploegen. Was wederom bere gezellig en met zoveel mensen maak je ook weer een hoop voortgang.  Natuurlijk is er ook nog van het bos en de herfst genoten en zijn er kraanvogels overgevlogen die  helaas niet geland zijn, jammer genoeg heb ik mezelf te weinig tijd gegeven om hier bewust van te genieten, moet af en toe even niet vergeten dat het hier een vakantiehuis betreft en dat relaxen gewoon mag en moet.

Hier wordt gewerkt!

Nieuw vakwerk met spreuk en nieuwe steunbalk

Tamelijk onverwacht bleek dat de timmerman 19 Augustus aan de gang wil met het vakwerk van de hooischuur.  Hij komt alvast in het begin van onze vakantie even langs om te bespreken wanneer we gaan beginnen met ten eerste het verder stabiliseren van de dakconstructie, daarna het verwijderen van de lelijke muur en dan het  plaatsen van het nieuwe vakwerk. 

11 meter dwarsbalk vervangen

Hij is blij verrast dat de rotte balk boven al vervangen is, dat is alvast een zorg minder. Grootste overgebleven instabiliteit is de 11 m lange balk die we in de herfst al gestut hebben en niet meer met de muur is verbonden. Grofweg zijn er twee opties, oude balk oplappen en aanhechten of de balk verwijderen en een nieuwe terugplaatsen. De laatste optie is de moeilijkste, maar wel de beste omdat daarmee het verband volledig terug komt. Omdat het dak nu eenmaal te zwaar is voor de huidige balk, je kan namelijk duidelijk zien dat de huidige (dennenhout) balk te zwak is en flink door buigt, wordt  het uiteindelijke plan om een iets dikkere balk terug te plaatsen.

Als voorbereiding op D-day 19 augustus vergroten we eerst de werkvloer tot dat het gehele 11x8m oppervlak bedekt is.  Verder bereiden we (Ekko, Christiaan en Frank) het vervangen van de balk voor met drie A-vormige stutten. Voor de extra zekerheid zorgen we er voor dat de stutten precies bovenop de ijzeren balken van de vloer staan. In de stal onder de hooischuur plaatsen we ook nog extra stutten onder de ijzeren balken, zodat de krachten via meer punten dan normaal weg kunnen. De A-vorm bestaat uit een 5 cm dikke bodemplaat, met daarop twee dikke balken die het dak stutten.

11m balk naar binnen schuiven

Allereerst brengen we nu de nieuwe balk naar binnen via het luik op het zuiden. Omdat we bewegingsruimte nodig hebben om dit te doen, slaan we een stuk uit de te vervangen muur, en verwijderen we de stutten die in herfst waren geplaatst. Met een man of tien, vier beneden en zes boven en een touw trekken we de balk naar binnen. Stap twee, de balk schuiven we door het gat in de noordmuur naar buiten. Stap drie, de balk over de dwarsbalk op twee meter  hoogte tillen en dan in stap 4 weer terug schuiven richting zuiden. Stap 5, de balk aan de noord kant omhoog drukken, en aan de zuidkant omlaag, zodat hij naast de oude balk komt.  Met inmiddels nog meer sterke kerels krijgen we ook de laatste stappen met weinig moeite voor elkaar.

Met vereende krachten

De balk ligt nu in positie, nu gaan we het dak omhoog liften met een lier onder de A-stutten. De lier draait heel langzaam het dak  omhoog en tegelijkertijd worden de poten van de A naar elkaar toegeschoven. Als de nieuwe balk horizontaal ligt en het dak ook weer min of meer goed ligt, wordt de oude balk er uit gezaagd. Het stuk met de lier en het doorzagen van de oude balk is een spannend moment, iedereen merkt dit en houdt zijn adem in. Als laatste schuiven we de balk op de plaats van de oude balk en worden de balken weer permanent met elkander verbonden (schroeven van 30cm). Aan de uiteinden worden twee permanente stutten op de buitenmuren gezet, daarna is alles stabiel en kunnen de stutten weg. Bier tijd! Alles gelukt en dat in een recordtijd van nog geen drie en half uur.

Wie vroeg ook al weer hoe ze dat vroeger deden toen ze nog geen hijskranen hadden? Nou zo dus, alle sterke buurmannen waren aanwezig en met vereende krachten lag de balk zo boven. Hijskranen, nergens voor nodig ;)

Oude balk doorzagen, nieuwe ligt er al achter

Vakwerkhout

Voor het vakwerk hebben we dennenhout gekregen van de graaf, niks mis met deze houtsoort, wordt zeker al meer dan honderd jaar gebruikt ook voor vakwerk. Onze oostkant heeft het ook en doorstaat al sinds 1912 weer en wind en het vakwerk is in prima staat. Ook het andere Gasthaus in Schwarzennau heeft het dennenhouten vakwerk open en bloot op de windkant, ook daar zit het er al sinds 1908 zonder problemen in. Eikenhout is dan wel sterker, maar het is een fabel dat vakwerk niet gemaakt van eiken snel zal weg rotten, zal hoogstens wel wat meer onderhoud nemen en je zult goed moeten kijken of het water wel goed weg kan.

De oudere delen van het huis hebben ook eiken balken, en het leek ons wel leuk en nuttig om in het nieuwe vakwerk tenminste onderaan een grote brede sterke eiken houtenbalk (een Schwelle) te hebben waarin we dan ook een spreuk kunnen plaatsen. Maar hoe kom je aan zo´n balk ? Buurman Heinz maar eens gevraagd of hij wat weet, en wat blijkt hij heeft er wel een paar liggen, zonder bestemming, kunnen we overnemen voor een zacht prijsje. Dit is wel weer de mazzel van de week, wie heeft er nu 8 meter lange eiken balken van 14x30cm thuis liggen.

Dus we hebben een eikenhouten balk, die nogal fors is uitgevallen, op 200m van ons huis liggen, probleem is hoe krijg je die naar ons toe? Het is niet even een kwestie van een bedrijf inhuren, de balk ligt op een rottige plek en zal eerst een flink stuk met de hand verplaats moeten worden. Vele handen maken licht werk en met een hele club slepen we de voorkant van de balk op een aanhanger. De achterkant wordt op een trolley gelegd, en heel langzaam rijden we naar ons pand. Dit alles in de stromende regen, want het was eerst een stralende dag die echter precies op het afgesproken tijdstip 16:00 overgaat in stortregen. 

Bij huis aangekomen, zetten we de trolley in het midden en als ware het een grote wip-wap op wielen rijden we de balk naar achter ons huis. Als we klaar zijn en totaal doorweekt en koud,  is de kachel binnen aan, en eten we lekker rookworst. Met een biertje er bij genieten we van de volbrachte missie, ondertussen breekt ook de zon al weer door.

De Huisspreuk

Een dergelijke eiken balk vraagt om een spreuk, en hier in de omgeving is dat ook traditie om dat te doen. Het huis heeft al een inpandige spreuk, die kun je echter nauwelijks zien en is ook aangetast door een nogal rigoureuze timmerman. Wij willen echter een goed zichtbare spreuk in het nieuwe vakwerk plaatsen.

We kiezen voor een zo te onthullen tekst, die door Aafke, Heinz en Rixt in de balk is gegutst terwijl de balk nog in de tuin op een meter hoge bokken lag, wel zo makkelijk. Op een grote rol keuken papier wordt de tekst gezet, daarna rol je de rol over de houten balk en zet je hem met punaises op de juiste plek. Dan met carbon papier en een potlood de letters overtrekken/doordrukken op het hout. Vervolgens een paar uurtjes met de guts in de weer, en klaar is het, op het verven na dan.

De spreuk is  een combi is tussen, Duits, Nederlands, Gronings en (Ost) Fries:

1764 Bauernhof, 1812 Gasthaus, 1912 Umgebaut Gasthaus, 2012 Freiplatz

Beter 'n gôd Naber as 'n ferre Fründ

Groningen en Friesland zijn onze roots waar we zijn opgegroeid, en we zijn Nederlanders die iets doen in Duitsland. We hebben ontzettend veel hulp van buren, en daarom leek ons deze spreuk wel toepasselijk. Ook bevatten, de meeste spreuken een verwijzing naar God, in deze spreuk zit ook het woord god, alleen in een totaal andere betekenis (goed), grapje van de ontwerper.

Vakwerk plaatsen

Slopers Ekko en Christiaan

Dinsdagmorgen om 7:30 precies staat Zimmermeister Lother Kuhmichel en zijn twee hulpen voor de deur. Zij gaan samen met Heinz vakwerk stukken zagen en van pen en gat verbindingen voorzien in  de tuin. Zodra dat klaar is kan het, als ware het een Ikea bouwpakket, ter plekke in elkaar gezet worden. Terwijl de timmermannen met zagen en meten bezig zijn, slopen Ekko, Christiaan, Burkhard en ik de foeilelijke schuurmuur er uit. In eerste instantie gaat dat nogal zwaar, maar naar mate we lager komen gaat het steeds makkelijker.

Voor twaalven is de muur weg en kan het eerste vakwerk worden geplaatst. We beginnen met de grote eiken balk, probleem hier is hoe krijg je die op de eerste verdieping en probleem twee hoe krijg je die achter de steiger op de beoogde plek.   Na de ervaring met 11 meter balk en wat discussie weten we hoe we het gaan doen. De balk gaat eerst naar boven schuin de ruimte in, dan leggen we hem plat en dan draaien hem zover het kan naar buiten. Het lukt dan nog net de balk terug te schuiven achter twee steiger palen. Daarna nog wat  heen en weer schuiven, en dan lukt het de balk achter de steiger op de beoogde plek in de muur te krijgen. Ook dit keer weer zonder hijskraan en met hulp van een hoop mensen.

Muur is weg voorbereiden eiken balk

Eiken balk naar boven

Nadat de balk er in ligt, wordt in een zeer rap tempo het vakwerk geplaatst, om een uur of 19:00 zit de hele gevel er in. De woensdag morgen wordt besteed aan het afmaken van de uitbouw (Gaube) en het verder verbinden met  de constructie zodat ook de laatste stutten van het dak weg kunnen.

Om 14:00 verdwijnt de timmerman op weg naar de volgende klus, de man heeft nogal veel te doen en had misschien iets meer pauze moeten nemen, de uitbouw mist namelijk nog een stuk overstek naar voren. Hij komt de volgende dag terug om dit alsnog te fixen.  Ook had hij bij nader inzien, beter de boel van boven kunnen inmeten, dan was de aansluiting met de bestaande delen van de uitbouw iets beter uitgekomen, al hoewel het huidige a-symmetrische ook wel zijn charmes heeft.

Vakwerk plaatsen, op de voorgrond pen-gat balkjes klaar om te worden verwerkt.

Het dak moet er nog op

Alle hulpjes zijn inmiddels weg, en het dak moet er nog op, zelfs de panlatten nog, en ook de nieuwe kilgoten. Ik doe nog een poging er zelf aan te beginnen, maar ben bekaf en alles gaat mis. Ik stoot tig keer mijn hoofd, de spijkers vallen, ik verlies mijn schroef-bit op 10m hoogte, ik moet steeds ladder op en af en zaag in mijn vinger. Ook mijn zoon is kapot, Rixt en Aafke doen nog een kleine poging tot helpen, maar we zijn allemaal op. We bellen uiteindelijk firma Haas de dakdekker uit Berleburg, die terstond twee man stuurt voor de volgende ochtend.

De volgende ochtend 7:25 arriveren twee hele leuke gezellige kerels, die ook ecologisch verbouwen in hun eigen huis, en in minder dan anderhalve werkdag is het dak dicht. Pak van  mijn hart, want mijn bouwenergie is even op.

Schuur dakdekkers in actie

Het eerste wat er uit het dakdekkersbusje komt, is de onvermijdelijke kettingzaag, een stuk standaard gereedschap waar ze hier alles mee doen. Dus van panlatten tot eikenbalken, en nog recht ook, ook op moeilijke locaties. Verder gebruiken de timmermannen allemaal een loeizware en krachtige Makita schroefboormachine om de nogal oversized schroeven van 30 cm in het hout te draaien. Nu we toch over de uitrusting van de timmerman hebben, is het ook leuk te vermelden dat ze een hele handige hamer gebruiken waarin de spijker zich al klemt (dus niet meer op je vingers slaan), een scherpe punt heeft om streepjes mee te zetten en hem in het hout te slaan, als je hem even kwijt moet.  Daarbij komt dan ook een 2m lange centimeter en een broek met twee ritsen, geen idee waarom.

Het dak en de goten zitten er op, pak van mij hart, want nu blijft de boel droog en kan de schuur voorgoed gaan opdrogen. Volgende stappen zijn het vakwerk dichtmaken met stampleem, luiken maken, en het hout verven. Ik wil het wel voor de winter dicht hebben, dus wil je een keertje mee helpen en ook een leuk weekend of midweekje hebben dan valt er vast wel wat te regelen.

Dak half dicht met vakwerk

Voorlopig het nieuwe aanzicht