De vervallen hooischuur schittert weer in volle glorie

De aanblik van de hooischuur.

De vervallen hooischuur, die aanvankelijk zelfs mocht worden afgebroken van monumentenzorg, is weer in volle glorie herstelt.  De steiger is weg, het vakwerk is af, en het is werkelijk prachtig geworden al zeg ik het zelf. De aanblik van het dorp is hiermee wezenlijk anders en vooral mooier geworden. Ben blij dat we de kleur blauw hebben gekozen voor de luiken, maakt het net even anders en ook de spreuk is eindelijk mooi in het zicht. Het is jammer voor de mensen die van verval houden, die zullen voortaan ergens anders moeten gaan kijken.

Terugblik

 

Pinksteren 2013 is het hooi uit de hooischuur gehaald, begin juli hebben we een werkvloer gemaakt, een inpandige steiger en zijn we begonnen met de afbraak van de oude rotte delen. Augustus 2013 is een grote draagbalk vervangen is het vakwerk geplaatst met het geschonken hout en van een spreuk voorzien.  Daarna is het dak weer dicht gemaakt. En in oktober 2013 hebben we de balken geverfd en hebben we aantal vakken dicht geleemd met stampleem.  Daarna heeft het werk stil gelegen tot april 2014, sindsdien zijn we bijna elk weekend bezig geweest met leem, stuc, stuifsneeuw gaten dichtmaken, luiken maken, vensterbanken, hoekjes aftimmeren, verven en bijverven en weer bijverven, de lijst is eindeloos en het duurde lang, maar het was de moeite waard.

Zo troffen we het pand aan op 3 maart 2012, de hooischuur totaal vervallen, lek en op een verschrikkelijke manier dicht gemetseld.Dit noemen de Duitsers een "bouwzonde".

Een nog duidelijker beeld

Moet eerlijk toegeven dat we ook fouten hebben gemaakt, behoorlijk wat zelfs: stampleem ipv. leemsteen (niet doen veel te bewerkelijk), leemstenen flexen in plaats van hakken (duurt veel te lang en veel te veel stof), stucwerk zit er niet overal strak en vlak op, te laat om aan te passen, maar weet nu wel voor de volgende keer hoe het niet moet. Gelukkig kun je van dit soort fouten leren, en we moeten nog twee kanten vakwerk vernieuwen, dus ooit wordt het perfect.

In totaal zijn er heel wat klusuren in operatie hooischuur met vakwerk gaan zitten, de totale doorlooptijd komt dus op ongeveer 15 maanden. Qua materiaalkosten valt het allemaal erg mee, leem en kalk zijn niet duur en het vakwerkhout is geschonken en zelf gezaagd. De grootste kostenpost zijn waarschijnlijk de goten en de regenpijpen, op de voet gevolgd door hang en sluitwerk voor de luiken en het timmerhout voor de luiken.

Wat leuke afstand foto's en de spreuk

Aan het hele project hebben heel wat mensen en firma's meegewerkt, het halve  dorp dat werd gemobiliseerd om de elf meter lange balk naar binnen te werken, de lokale dakdekkersfirma Haas en de eigenaar van de steiger die uit goodwill of noaberplicht van alles hebben geleverd. Bert die heel veel weekenden heeft geholpen, vele andere vrienden en kennissen die hier geweest zijn om te helpen, alsmede ook mijn naaste familie die ook niet echt stil kunnen zitten en wel houden van een flinke klus, Aafke en mijn kinderen en natuurlijk buurman Heinz (zonder hem waren we nergens). Denk bij elkaar wel 50 mensen, ongelooflijk wat een hulp, daar zijn we echt oprecht blij mee, en zonder al die mensen waren we al lang huilend opgehouden.

Een paar actie foto's van het bouw proces.

Nog een paar dingen en dan pfffff is het klaar.

Project vakwerk begint mee een beetje tegen te staan, we zitten onderhand echt in de fase van die loodjes die het zwaarst zijn op het laatst. Nog zo'n cliché: het gaat om de details, de puntjes op de i, er is licht aan het eind van de tunnel, nog even een sprintje, de laatste hordes....

Velen mensen vragen er naar: "wanneer is het klaar?", nou mensen bijna, we moeten nog een paar dingen:

Zo lijkt het al bijna af

• Nog een paar vakken afstucen
• Vakken wit kalken
• Hout donker bruin verven
• Luiken labrador blauw bijverven
• Her en der nog wat witte delen verven
• Leien links plaatsen
• Regenpijp links
• Zink onder de eiken balk
• De spreuk verven 
• De bliksemafleider vast
• Grendels op de luiken
• Nog twee scharnier pennen
• De steiger weg halen

En dan, en dan, dan is het vakwerk weer terug aan de noordzijde.  Het duurt alleen nog even dus, ondertussen buffelen we door, ik zie helaas momenteel alleen nog pietluttige details, de fouten die we hebben gemaakt, kleine dingetjes, onvolkomenheden, en dat het echt wel mooi wordt moet ik mezelf steeds inpeperen, ik zie het even niet meer.

Als het dan binnenkort eindelijk af is, dan champagne, vuurwerk, genieten! Ik ga er een maand naar kijken en relativeren, het wordt een mooie zomer! (oh hij is al begonnen).

Sumpfkalk dat vind ik nou een mooi Duits woord, en nog fijn spul ook.

Boven stuc + verf, onder verse stuc.

We zijn al tijden bezig om de noord wand van de schuur wind en waterdicht te krijgen. Het vakwerk zit er in, de vakken zijn opgevuld met leem, het dak is dicht, de stuifsneeuwgaten zijn dicht en de muur moet alleen nog worden afgestuct zodat deze ook water dicht is.

Dat stucen klinkt allemaal simpel, maar we doen alles ekologisch en dan is alles anders dan anders. Zo gebruiken we zogenaamde luchtkalk, in plaats van de standaard bouwmarkt waterkalk. Dit doen we omdat deze kalk betere vochtregulerende eigenschappen heeft en daardoor voor een beter binnenklimaat kan zorgen. Deze kalk hard langzamer uit dan de meer gangbare hydraulische kalk, maar gaat gegarandeerd duizenden jaren mee, de oude Egyptenaren gebruikten het al en dat staat er nog.

Haarscheurtjes

Maar ja, een ander materiaal heeft ook weer iets andere eigenschappen en na een dag stucen zien we de volgende dag allerlei haarscheuren. We vragen ons af waarom en wat  we er aan kunnen doen ? Simpelweg opnieuw dichtsmeren blijkt niet de methode. Ook een belrondje langs een aantal Duitse stucadoors levert niet de gewenste informatie, men kent deze ouderwetse kalk eenvoudig niet.

Op internet is er wel een en ander te vinden over deze problematiek, vooral dat anderen hier ook last van hebben.  Maar oplossingen heb ik nog niet kunnen vinden. Het probleem schijnt vooral te zijn dat buitenkant sneller droogt dan de binnenkant, dat geeft krachten en spanningen met scheurtjes tot gevolg. Dit kan een gevolg zijn van te veel of te weinig vocht, maar hoe en wat ben ik nog niet helemaal uit.

De luchtkalk die we gebruiken is van de firma Solubel, dat is kalk met wat scherpzand dat een wat gelige kleur heeft. De bovenste vakken hebben we met zogenaamde Sumpfkalk-verf mooi wit gemaakt. De haarscheuren verdwenen hiermee, maar de vraag is nog even of het zo blijft. Al enige tijd niet meer bij het huis geweest vanwege verjaardagen,  het Festivalderaaa (aanrader) en een zakenreisje naar een ander continent, het continent van alles veel (of niks).

Ja het woord Sumpfkalk dat heeft een mooie klank en is ook nog fijn spul om mee te werken.

Wordt vervolgd.

Aan de slag als vakkenvuller

De eerste steen

In het najaar waren we er al mee begonnen: vakkenvullen, vakwerkvakken vullen om precies te zijn. We begonnen met stampleem, maar dat is zwaar en  we wilden iets eenvoudigers en vooral lichter. We zijn uitgekomen op leemstenen, die wegen weinig en zijn makkelijk te verwerken en na een dag werken met die dingen ben je tenminste niet lichamelijk gebroken.

In de meivakantie waren door de firma Conluto drie pellets met leemstenen en een pellet met leemmortel voor de deur afgeleverd. Naast allerlei andere activiteiten hebben we met vereende krachten deze stenen naar boven getakeld als voorbereiding op het vulwerk. Omdat het om nogal wat materiaal gaat hebben we een takel gemaakt met daarin een emmer waarin dan steeds 4 tot 6 stenen kunnen. De beneden ploeg vult de emmer en takelt deze omhoog, de boven ploeg verdeelt de stenen een beetje gelijkmatig over de vloer en dicht bij het werk. Met een paar uurtjes waren we al klaar, dat ging lekker vlot dus.

Leemslepen

Nu de stenen en de leemmortel boven zijn kunnen we de vakken gaan vullen. Dat gaat erg makkelijk met leemsteen. Eerst de balken een klein beetje nat maken, dan twee centimeter mortel er op, steen nat maken en vervolgens in de mortel drukken. Omdat het kleine vakjes zijn kunnen we mooi de rand van de balk aan houden,  en kun je haast ook niet scheef gaan. Als de laatste steen op rij niet past, kan je hem eenvoudig afkorten door hem door  te zagen met een flex, dit geeft wel echter wel een hoop stof helaas. Later komen we er gelukkig achter dan een klein beetje inslijpen al genoeg is, daarna kun de steen met de hand breken.


In de vakken passen natuurlijk net niet precies een aantal rijen stenen, dus houd je een randje/gleuf over aan de bovenkant.  Die randjes vullen we op met stampleem, maar dan zonder te stampen. Als je stampleem aanlengt met water krijg je een ontzettend plakkerige substantie de je eenvoudig in randen kan duwen.  Ongeveer 10 tot 15 liter stampleem verdwijnt op die manier in de ieder randje van elk vak. Komen we toch nog van het overschot stampleem af.

Vogelnestje

Helemaal boven in de nok, in het dekzeil hebben vogels een nestje gebouwd, als we echter kijken blijkt het nestje verlaten. Gelukkig voor ons hoeven nu het werk niet stil te leggen. Zou echter wel leuk zijn als er in de toekomst ook een vogelnestje in de nok komt, dus bij deze  zijn jullie (vreemde) vogels uitgenodigd om je vestigen op deze top-locatie.

We zijn nu vijf dagen bezig geweest en hebben het vakwerk nu voor drie kwart dicht zitten. Hoe hoger we komen hoe langer het werk wel lijkt te duren. Vooral helemaal bovenin de nok krijg je natuurlijk allemaal kleine stukjes en dat kost tijd. Ook is de werkhouding op die plekken niet optimaal, tel daarbij het aanvoeren van materiaal, ladder op ladder af, en er blijkt steeds meer tijd in logistiek dan in het vakwerken zelf te gaan zitten. Wel goed voor de conditie want je loopt wat af, en er zit onderhand 3500 kg materiaal in de  muur, dat hebben we dus allemaal in ons handen gehad. Daar kun je dan ook nog talloze emmers met water bij optellen. Ja daar krijg je honger van, heel veel honger. Gelukkig werd er goed voor ons gezorgd door de familie, koffie, Kuchen, Biertjes en stevige maaltijden.

Het resultaat tot nu toe. De vakken boven het raam rechts moeten nog.

Balkon voor het stucen in de nok.

De nok zit eigenlijk net te hoog, of eigenlijk is de steiger te laag om er bij te kunnen. Daar moesten we dus nog wat op verzinnen voor als we gaan stucen. Als laatste hebben we daarom gisteren een dag besteed om een soort balkon op de steiger te fabriceren om straks bij de nok te kunnen als we gaan stucen. Deze werkvoorbereiding kost een hele dag werk met twee man, dat zijn echt van die dingen die je altijd vergeet te plannen, en waar je later ook niets meer van ziet. Je denkt aanvankelijk dat het opvullen van een vakwerk muurtje een snel klusje is, maar dat blijkt dus nog behoorlijk tegen te vallen.


De volgende stappen zijn de laatste vier vakken dicht maken, dan  het stampleem opruwen en de voegen wat dieper maken, zodat de kalk stuc beter hecht.  Daarna kan er nog een keertje geschilderd worden en de kunnen deurtjes weer worden geplaatst, want voorlopig blijft het een schuur. Als laatste kunnen dan de regenpijpen er op, en dan mag de steiger weg, duurt nog even dus voor we het totaalresultaat kunnen zien.

Diverse details.

Veelzijdig leem geeft ook weer keuzestress, wat te doen ?

Niet alleen de jeugd heeft last van keuzestress ook ik heb daar bij tijd en wijlen last van. Wat is het probleem dan zult u denken ?  Ik wil graag van het voorjaar het vakwerk van de hooischuur noordzijde dicht maken met leem. In de herfst waren we al begonnen om met stampleem de vakken dicht te maken, het is zwaar werk en van verschillende kanten wordt me gezegd dat stampleem voor vakwerk wellicht niet de beste manier is, omdat het moeilijk stampen is in die vakken en ten tweede kun je problemen krijgen als de (nieuwe) balken krimpen of uitzetten. Verder is stampleem een fysiek nogal zware werkmethode en daarom ben ik nu aan het kijken naar alternatieven.

Op Youtube vond ik een hele interessante documentaire (in het Duits) waarin de verschillende leembouw technieken worden behandeld. Kortweg zijn er drie manieren:

1. Stampleem, leem wordt met mokers aangestampt tot een dichte massa, dit is de methode die we in de herfst toegepast hebben.
2. Smijtleem met vlechtwerk, met  wilgen takken het vak van een raamwerkje voorzien en dan natte leem er op smijten, daarna glad strijken
3. Stapelleem, leemstenen maken (of kopen) en dan deze netjes in de vakken stapelen en  aan elkaar vast maken met leem, alsware het bakstenen met cement. 

Onze wilg in NL

Bloed......

Nu we ervaring hebben met stampleem lijkt het mij goed om ook eens te experimenteren met smijten en stapelen. Voor het vlechten vandaag alvast wat takken gezaagd van de wilg hier in de tuin, het is toch winter en dat het moment om takken uit een wilg te halen. Lette echter niet helemaal goed op en zaagde met de handzaag in mijn duim, een bloed als een rund dus voorlopig even gestopt.

Zodra we weer in Stunzel zijn lijkt het me een goed idee om zelfs eens wat leemstenen te maken met een mal en deze lekker enige weken te laten drogen. Zodra het dan weer voorjaar wordt, hopelijk al half maart, kunnen we dan aan de slag om ze te verwerken. De keuzestress wordt dus opgelost door met alle drie de technieken ervaring op te doen. Dat geeft niks want ooit zullen we ook nog de zuid- en westzijde moeten doen, daar zit nu slechts blik (wat sommigen dan ook nog weer mooi vinden).

Stucwerk voorkant

Als het leem er in zit, is de volgende stap de buitenkant netjes af te stucen met kalk, op dezelfde manier als de voorkant is gedaan. En verder natuurlijk nog een aantal deurtjes plaatsen zodat het geheel weer er uit ziet als de aloude schuur. Helaas is er tot nu toe nooit een oude foto van schuur opgedoken, ondanks de oproep op radio Siegen, dus hoe het er origineel uitgezien heeft blijft onbekend. Wat wij nu gaan doen is een spiegeling van de voorkant met alleen iets grote vakken voor luiken, zodat er te zijner tijd grote ramen geplaatst kunnen worden. Belangrijkste doel is de schuur dicht te maken zodat de steiger weg kan en we ons kunnen concentreren op het verwarmingssysteem.  Kan dus nog wel een paar vrijwilligers gebruiken die medio maart een keer, of twee keer een weekendje mee willen helpen met de leemwerkzaamheden. Een goede gelegenheid om weer een wat nieuws te leren!

Hieronder de documentaire over leembouw, aan het eind ook nog een paar leuke massakachels.

Nieuw vakwerk met spreuk en nieuwe steunbalk

Tamelijk onverwacht bleek dat de timmerman 19 Augustus aan de gang wil met het vakwerk van de hooischuur.  Hij komt alvast in het begin van onze vakantie even langs om te bespreken wanneer we gaan beginnen met ten eerste het verder stabiliseren van de dakconstructie, daarna het verwijderen van de lelijke muur en dan het  plaatsen van het nieuwe vakwerk. 

11 meter dwarsbalk vervangen

Hij is blij verrast dat de rotte balk boven al vervangen is, dat is alvast een zorg minder. Grootste overgebleven instabiliteit is de 11 m lange balk die we in de herfst al gestut hebben en niet meer met de muur is verbonden. Grofweg zijn er twee opties, oude balk oplappen en aanhechten of de balk verwijderen en een nieuwe terugplaatsen. De laatste optie is de moeilijkste, maar wel de beste omdat daarmee het verband volledig terug komt. Omdat het dak nu eenmaal te zwaar is voor de huidige balk, je kan namelijk duidelijk zien dat de huidige (dennenhout) balk te zwak is en flink door buigt, wordt  het uiteindelijke plan om een iets dikkere balk terug te plaatsen.

Als voorbereiding op D-day 19 augustus vergroten we eerst de werkvloer tot dat het gehele 11x8m oppervlak bedekt is.  Verder bereiden we (Ekko, Christiaan en Frank) het vervangen van de balk voor met drie A-vormige stutten. Voor de extra zekerheid zorgen we er voor dat de stutten precies bovenop de ijzeren balken van de vloer staan. In de stal onder de hooischuur plaatsen we ook nog extra stutten onder de ijzeren balken, zodat de krachten via meer punten dan normaal weg kunnen. De A-vorm bestaat uit een 5 cm dikke bodemplaat, met daarop twee dikke balken die het dak stutten.

11m balk naar binnen schuiven

Allereerst brengen we nu de nieuwe balk naar binnen via het luik op het zuiden. Omdat we bewegingsruimte nodig hebben om dit te doen, slaan we een stuk uit de te vervangen muur, en verwijderen we de stutten die in herfst waren geplaatst. Met een man of tien, vier beneden en zes boven en een touw trekken we de balk naar binnen. Stap twee, de balk schuiven we door het gat in de noordmuur naar buiten. Stap drie, de balk over de dwarsbalk op twee meter  hoogte tillen en dan in stap 4 weer terug schuiven richting zuiden. Stap 5, de balk aan de noord kant omhoog drukken, en aan de zuidkant omlaag, zodat hij naast de oude balk komt.  Met inmiddels nog meer sterke kerels krijgen we ook de laatste stappen met weinig moeite voor elkaar.

Met vereende krachten

De balk ligt nu in positie, nu gaan we het dak omhoog liften met een lier onder de A-stutten. De lier draait heel langzaam het dak  omhoog en tegelijkertijd worden de poten van de A naar elkaar toegeschoven. Als de nieuwe balk horizontaal ligt en het dak ook weer min of meer goed ligt, wordt de oude balk er uit gezaagd. Het stuk met de lier en het doorzagen van de oude balk is een spannend moment, iedereen merkt dit en houdt zijn adem in. Als laatste schuiven we de balk op de plaats van de oude balk en worden de balken weer permanent met elkander verbonden (schroeven van 30cm). Aan de uiteinden worden twee permanente stutten op de buitenmuren gezet, daarna is alles stabiel en kunnen de stutten weg. Bier tijd! Alles gelukt en dat in een recordtijd van nog geen drie en half uur.

Wie vroeg ook al weer hoe ze dat vroeger deden toen ze nog geen hijskranen hadden? Nou zo dus, alle sterke buurmannen waren aanwezig en met vereende krachten lag de balk zo boven. Hijskranen, nergens voor nodig ;)

Oude balk doorzagen, nieuwe ligt er al achter

Vakwerkhout

Voor het vakwerk hebben we dennenhout gekregen van de graaf, niks mis met deze houtsoort, wordt zeker al meer dan honderd jaar gebruikt ook voor vakwerk. Onze oostkant heeft het ook en doorstaat al sinds 1912 weer en wind en het vakwerk is in prima staat. Ook het andere Gasthaus in Schwarzennau heeft het dennenhouten vakwerk open en bloot op de windkant, ook daar zit het er al sinds 1908 zonder problemen in. Eikenhout is dan wel sterker, maar het is een fabel dat vakwerk niet gemaakt van eiken snel zal weg rotten, zal hoogstens wel wat meer onderhoud nemen en je zult goed moeten kijken of het water wel goed weg kan.

De oudere delen van het huis hebben ook eiken balken, en het leek ons wel leuk en nuttig om in het nieuwe vakwerk tenminste onderaan een grote brede sterke eiken houtenbalk (een Schwelle) te hebben waarin we dan ook een spreuk kunnen plaatsen. Maar hoe kom je aan zo´n balk ? Buurman Heinz maar eens gevraagd of hij wat weet, en wat blijkt hij heeft er wel een paar liggen, zonder bestemming, kunnen we overnemen voor een zacht prijsje. Dit is wel weer de mazzel van de week, wie heeft er nu 8 meter lange eiken balken van 14x30cm thuis liggen.

Dus we hebben een eikenhouten balk, die nogal fors is uitgevallen, op 200m van ons huis liggen, probleem is hoe krijg je die naar ons toe? Het is niet even een kwestie van een bedrijf inhuren, de balk ligt op een rottige plek en zal eerst een flink stuk met de hand verplaats moeten worden. Vele handen maken licht werk en met een hele club slepen we de voorkant van de balk op een aanhanger. De achterkant wordt op een trolley gelegd, en heel langzaam rijden we naar ons pand. Dit alles in de stromende regen, want het was eerst een stralende dag die echter precies op het afgesproken tijdstip 16:00 overgaat in stortregen. 

Bij huis aangekomen, zetten we de trolley in het midden en als ware het een grote wip-wap op wielen rijden we de balk naar achter ons huis. Als we klaar zijn en totaal doorweekt en koud,  is de kachel binnen aan, en eten we lekker rookworst. Met een biertje er bij genieten we van de volbrachte missie, ondertussen breekt ook de zon al weer door.

De Huisspreuk

Een dergelijke eiken balk vraagt om een spreuk, en hier in de omgeving is dat ook traditie om dat te doen. Het huis heeft al een inpandige spreuk, die kun je echter nauwelijks zien en is ook aangetast door een nogal rigoureuze timmerman. Wij willen echter een goed zichtbare spreuk in het nieuwe vakwerk plaatsen.

We kiezen voor een zo te onthullen tekst, die door Aafke, Heinz en Rixt in de balk is gegutst terwijl de balk nog in de tuin op een meter hoge bokken lag, wel zo makkelijk. Op een grote rol keuken papier wordt de tekst gezet, daarna rol je de rol over de houten balk en zet je hem met punaises op de juiste plek. Dan met carbon papier en een potlood de letters overtrekken/doordrukken op het hout. Vervolgens een paar uurtjes met de guts in de weer, en klaar is het, op het verven na dan.

De spreuk is  een combi is tussen, Duits, Nederlands, Gronings en (Ost) Fries:

1764 Bauernhof, 1812 Gasthaus, 1912 Umgebaut Gasthaus, 2012 Freiplatz

Beter 'n gôd Naber as 'n ferre Fründ

Groningen en Friesland zijn onze roots waar we zijn opgegroeid, en we zijn Nederlanders die iets doen in Duitsland. We hebben ontzettend veel hulp van buren, en daarom leek ons deze spreuk wel toepasselijk. Ook bevatten, de meeste spreuken een verwijzing naar God, in deze spreuk zit ook het woord god, alleen in een totaal andere betekenis (goed), grapje van de ontwerper.

Vakwerk plaatsen

Slopers Ekko en Christiaan

Dinsdagmorgen om 7:30 precies staat Zimmermeister Lother Kuhmichel en zijn twee hulpen voor de deur. Zij gaan samen met Heinz vakwerk stukken zagen en van pen en gat verbindingen voorzien in  de tuin. Zodra dat klaar is kan het, als ware het een Ikea bouwpakket, ter plekke in elkaar gezet worden. Terwijl de timmermannen met zagen en meten bezig zijn, slopen Ekko, Christiaan, Burkhard en ik de foeilelijke schuurmuur er uit. In eerste instantie gaat dat nogal zwaar, maar naar mate we lager komen gaat het steeds makkelijker.

Voor twaalven is de muur weg en kan het eerste vakwerk worden geplaatst. We beginnen met de grote eiken balk, probleem hier is hoe krijg je die op de eerste verdieping en probleem twee hoe krijg je die achter de steiger op de beoogde plek.   Na de ervaring met 11 meter balk en wat discussie weten we hoe we het gaan doen. De balk gaat eerst naar boven schuin de ruimte in, dan leggen we hem plat en dan draaien hem zover het kan naar buiten. Het lukt dan nog net de balk terug te schuiven achter twee steiger palen. Daarna nog wat  heen en weer schuiven, en dan lukt het de balk achter de steiger op de beoogde plek in de muur te krijgen. Ook dit keer weer zonder hijskraan en met hulp van een hoop mensen.

Muur is weg voorbereiden eiken balk

Eiken balk naar boven

Nadat de balk er in ligt, wordt in een zeer rap tempo het vakwerk geplaatst, om een uur of 19:00 zit de hele gevel er in. De woensdag morgen wordt besteed aan het afmaken van de uitbouw (Gaube) en het verder verbinden met  de constructie zodat ook de laatste stutten van het dak weg kunnen.

Om 14:00 verdwijnt de timmerman op weg naar de volgende klus, de man heeft nogal veel te doen en had misschien iets meer pauze moeten nemen, de uitbouw mist namelijk nog een stuk overstek naar voren. Hij komt de volgende dag terug om dit alsnog te fixen.  Ook had hij bij nader inzien, beter de boel van boven kunnen inmeten, dan was de aansluiting met de bestaande delen van de uitbouw iets beter uitgekomen, al hoewel het huidige a-symmetrische ook wel zijn charmes heeft.

Vakwerk plaatsen, op de voorgrond pen-gat balkjes klaar om te worden verwerkt.

Het dak moet er nog op

Alle hulpjes zijn inmiddels weg, en het dak moet er nog op, zelfs de panlatten nog, en ook de nieuwe kilgoten. Ik doe nog een poging er zelf aan te beginnen, maar ben bekaf en alles gaat mis. Ik stoot tig keer mijn hoofd, de spijkers vallen, ik verlies mijn schroef-bit op 10m hoogte, ik moet steeds ladder op en af en zaag in mijn vinger. Ook mijn zoon is kapot, Rixt en Aafke doen nog een kleine poging tot helpen, maar we zijn allemaal op. We bellen uiteindelijk firma Haas de dakdekker uit Berleburg, die terstond twee man stuurt voor de volgende ochtend.

De volgende ochtend 7:25 arriveren twee hele leuke gezellige kerels, die ook ecologisch verbouwen in hun eigen huis, en in minder dan anderhalve werkdag is het dak dicht. Pak van  mijn hart, want mijn bouwenergie is even op.

Schuur dakdekkers in actie

Het eerste wat er uit het dakdekkersbusje komt, is de onvermijdelijke kettingzaag, een stuk standaard gereedschap waar ze hier alles mee doen. Dus van panlatten tot eikenbalken, en nog recht ook, ook op moeilijke locaties. Verder gebruiken de timmermannen allemaal een loeizware en krachtige Makita schroefboormachine om de nogal oversized schroeven van 30 cm in het hout te draaien. Nu we toch over de uitrusting van de timmerman hebben, is het ook leuk te vermelden dat ze een hele handige hamer gebruiken waarin de spijker zich al klemt (dus niet meer op je vingers slaan), een scherpe punt heeft om streepjes mee te zetten en hem in het hout te slaan, als je hem even kwijt moet.  Daarbij komt dan ook een 2m lange centimeter en een broek met twee ritsen, geen idee waarom.

Het dak en de goten zitten er op, pak van mij hart, want nu blijft de boel droog en kan de schuur voorgoed gaan opdrogen. Volgende stappen zijn het vakwerk dichtmaken met stampleem, luiken maken, en het hout verven. Ik wil het wel voor de winter dicht hebben, dus wil je een keertje mee helpen en ook een leuk weekend of midweekje hebben dan valt er vast wel wat te regelen.

Dak half dicht met vakwerk

Voorlopig het nieuwe aanzicht

Het hooischuur dak gered van de ondergang

Onverwacht veel hulp gekregen en daardoor een flinke slag kunnen maken met het dak van de hooischuur. Was ook wel nodig ook, want afgelopen winter had hem geen goed gedaan, het instortingsgevaar was veel groter dan gedacht.

Het rechter gedeelte van het huis, dat met die lelijke stenen, is de oude hooischuur. De hooischuur bevindt  zich boven de oude koestal. Nu is het de bedoeling dat de lelijke stenen weer mooi vakwerk gaan worden, maar voordat we daaraan gaan beginnen moet eerst het dak en dan met name de dakuitbouw (Gaube) weer waterdicht gemaakt worden.  Verder moet er wat gedaan worden aan de draagbalk die het hele hooischuurdak ondersteunt en door jarenlange lekkage al geknikt is en er behoorlijk slecht uit ziet.

Behoorlijke rotte draagbalk

Echter voor je begint met opbouwen zullen we eerst het werk moeten voorbereiden door de oude rotte delen te verwijderen.  Nu zit het dak en alles wat er bij hoort tussen de acht en twaalf meter hoogte, daar volstaat een huis tuin en keuken trapje echter niet meer, en ook de gemiddelde ladder blijkt ernstig te kort.  Een steiger aan de binnenkant hebben we nodig, zodat we van binnen uit de rotte delen kunnen verwijderen.  Ook hier weer complicaties want de bodem van de hooizolder is zwak en er zijn al diverse mensen plaatselijk  doorheen gezakt.  Er zal dan ook eerst een vloer gemaakt moeten worden waarop dan later een steiger gezet kan worden.

Nu wil het toeval dat ik vrij onverwacht hulp krijg van zes slimme en sterke kerels. Ik en mijn zoon hebben namelijk een bijdrage geleverd aan een geweldig nieuwe barbecue: de Bijqu en als tegenprestatie komen zij nu ons weekend helpen. Ik heb vorige week nog snel materialen geregeld om een flinke slag met de hooischuur te kunnen maken met behulp van deze ploeg.

Vloertje leggen

Vrijdagmiddag om 14:00 uur arriveren de hulptroepen en nadat iedereen even lekker een bakje koffie met de onvermijdelijke Kuchen heeft gehad beginnen we om 15:00. En hoe....., wat een tempo en energie, twee uur  later ligt er een werkvloer in de halve hooischuur. Genoeg om veilig verder te kunnen werken in de hoogte, door de vloer zakken kunnen we niet meer.  Als (tijdelijke werkvloerplanken gebruiken we de restanten van de verzaagde boom, die we vorig jaar gekregen hadden van de graaf.



Volgende stap is een plateau te maken in de rotte uitbouw, zodat we van daaruit de rotte delen kunnen verwijderen. Ook dit wordt in geen tijd voor elkaar gemaakt, en om 19:00 is het klaar, echt ongelooflijk snel.  Omdat de muur met die lelijke stenen een gevaar op zich is, gebruiken we die helemaal niet meer voor ondersteuning. We lossen dit op door voor de muur lange balken te plaatsen en daarop een dwarsbalk. Daar over heen dan weer 5x8cm balkjes en daarop weer planken van het plateau.

Tijd voor een welverdiende overheerlijke maaltijd gemaakt door Aafke, Anne en de kinderen. Heerlijk eten en gezellig natafelen  met zijn dertienen, altijd leuk en een van de mooie belevenissen van dit project. Iedere keer leren we weer nieuwe interessante en leuke mensen kennen, dat geeft echt heel veel energie.

Plateau bouwuen

Tweede plateau nodig om een aantal ombereikbare
moeren vast te draaien

Volgende ochtend om 07:00 opgestaan zodat we om 08:00 mooi aan de slag konden. Behalve het  inpandige plateau en de steiger buiten, hebben we ook nog de beschikking over een zogenaamde "Hubsteiger" in het Nederlands een verreiker genoemd. Ik dacht dat het wel de hele ochtend zou kosten om de boel af te breken, echter om 09:20 was alles schoon kaal. Houtwerk was dermate rot dat je het er zo uit kan pakken. De nokbalk van de uitbouw steunde nog slechts op een zwaar doorgebogen plank, echt een wonder dat alles niet al veel eerder ingestort was.

Na het slopen, koffie, broodjes, Kuchen en bedenken wat de volgende logische stap zal zijn. Want op de grond kan je wel leuk bedenken wat je gaat doen, op 10m hoogte met je neus op de doorzakkende draagbalk, blijkt deze toch net even wat rotter dan gedacht.  Besloten wordt een 14x18cm balk naast de rotte balk te plaatsen zodat deze het gewicht van het dak kan overnemen. Zo'n balk is best zwaar, en dan blijkt de verreiker toch nog handig, om als kraan te fungeren. Verder de verreiker in het geheel niet nodig gehad, maar omdat hij er toch stond hebben we er maar even mee gespeeld om leuke foto's te nemen.

Het plaatsen van de balk ging ook voorspoedig, nu komt echter het moeilijkste, het dak proberen op te krikken en dan weer te fixeren op de nieuwe balk. Daarvoor verlengen we de rotte spanten zodat we er een lier onder kunnen plaatzen op het plateau.  Dan gaan we draaien aan de lier. Heel langzaam draait de lier rond, en iedereen wordt doodstil, je hoort het spant kraken en langzaam gaat het dak omhoog. Na 10 cm stoppen we, en wordt er een blok geplaatst om de boel te fixeren.

Langzaam draaien aan de lier

Driehoekig blok geplaatst

Ruim voor schema, is de uitbouw ingepakt in dekzeilen, en kan de schuur gaan drogen want nu kan er geen water meer naar binnen.  Volgende fase, de lelijke muur er uit halen en daarna nog een goed weekend prikken om het vakwerk te plaatsen. Ben echt heel blij met de vorderingen, er is echt een flinke hobbel genomen, en ik had eigenlijk niet verwacht dat het zo snel zou gaan.

's Avond lekker "grillen", hoe kan het ook anders met de de mensen van Biqju, en daarna kampvuur, lekker de verse rotte delen van het dak opstoken.  Zondag helemaal een relax dag met verse broodjes en heerlijke taart die Reinier in Bad Berleburg bij de Konditorei gehaald heeft.

Balkje liften.... leuk speelgoed

Nieuwe balk in positie

Neu Fachwerk

Als je aankomt rijden zie je het gelijk, die vreselijk lelijke stenen in de hooischuur waar eens vakwerk zat.  Die vreselijk lelijke plek, daar willen we van af, het moet weer in oude glorie worden herstelt, zodat het huis weer volledig kan schitteren. En met wat hulp en hoop inspanning gaat dat hopelijk dit jaar nog lukken.

Nu zijn er een aantal problemen, hoe zag het er oorspronkelijk uit? We hebben wel bouwtekeningen uit 1912, maar dat stuk staat nergens op, die tekening ontbreekt. Op de vele oude foto's staat ook dat stuk huis niet, althans niet op de foto's die wij gezien hebben. Wat te doen ? Gelukkig hebben we wel de tekeningen van de zuidzijde, en omdat het de hooischuur symmetrisch is kunnen we tekening eenvoudig spiegelen en dan krijg je dit:

De benodigde balken voor het Fachwerk, gekregen we vorig jaar van de graaf, en liggen al in de tuin te drogen nadat we ze vorig jaar zelf uit de boomstammen hebben gezaagd. De benodigde formulieren zijn ingediend bij de Denkmalschutz autoriteiten, en met een beetje geluk kunnen we in de meivakantie aan de slag.

Maar voor we aan de slag kunnen met opbouwen moet eerst het restant hooi van de hooizolder worden gehaald. Hier zoek ik nog een paar energieke jongeren voor die dit willen doen. Uiteraard rijkelijk beloond met bier, eten en een gezellige weekend(en).  Wie hebben er zin om dit te doen ?  Het hooi kan eenvoudig naar beneden worden gegooid en van daar worden afgevoerd naar de tuin.

Zodra het hooi weg is kan er binnen een steiger worden gebouwd zodat de restanten van de verrotte uitbouw veilig verwijderd kunnen worden. Verder kunnen dan de dakpannen worden verwijderd zodat er ruimte ontstaat om te gaan bouwen.  Als laatste moet dan de lelijke muur zelf er uit geslagen of gehaald worden. Ideeën hoe dit het beste aan te pakken zijn van harte welkom.  Ik heb al voorstellen gehoord om er een balk achter te zetten en dan met een touw aan een trekker het in één keer er uit te trekken.  Maar wellicht zijn er betere en minder riskante ideeën onder de lezers.

Het ligt natuurlijk voor de hand om de balken nog op de grond te verven, dat is ook wel even een klus, die vast enkele keren zal moeten. Verder gaan we een traditionele huisspreuk opnemen, en dat is iets wat natuurlijk veel makkelijker is uit te voeren zolang de balken nog niet hoog in de muur zitten. Over de spreuk schrijf ik nog wel een apart artikel, want ook dat is weer een project op zich.

Dan kan de opbouw beginnen onder leiding van een professionele vakwerktimmerman. Hulp is er wel nodig, want die balken zijn lang, zwaar en lastig te hanteren. Dus als je sterk bent, niet bang voor hoogtes (12m) en eens wilt helpen dan hoor ik het graag.

Nadat het vakwerk er in zit, moet het dak weer dicht gemaakt worden, dat is iets waar we al ervaring mee hebben, dus daar voorzie ik niet echt problemen.  Voorlopig doel is de schuur slechts water dicht te maken zodat het eigenlijk alleen een kwestie is van panlaten en dakpannen herplaatsen.

De vakwerkmuren wil ik dicht maken met traditionele leem op wilgentakken. Daarvoor zoeken we dus iemand die dat al eens gedaan heeft, en ons de techniek wil leren. Lijkt me echt echt ontzettend leuk om dat te kunnen.  Maar het kan natuurlijk ook zijn dat er ergens een klas jongelieden is die oude bouwtechnieken willen eren en nog een leuk stage project zoeken.  Mocht je die kennen of dit zelf willen, laat het eens horen. Voor gratis kost en inwoning kan natuurlijk voor gezorgd worden!

Artist impression hoe het er straks uit gaat zien.